Urodził się w Krakowie, ukończył studia na wydziale chemii w Wyższej Szkole Przemysłowej, potem pracował w przemyśle. Zadebiutował w 1928 r. tomem wierszy Młoty nad światem. W 1932 r. ukazała się drukiem powieść Kordian i cham. W latach międzywojennych Kruczkowski zajął się działalnością ideową i publicystyczną. Był znanym działaczem socjalistycznym.
Wydał ponadto dwie powieści: Pawie pióra (1935) i Sidła (1937). Brał udział w kampanii wrześniowej i dostał się do niewoli. Po wyzwoleniu zaangażował się czynnie w działalność polityczną i ideową. W latach 1945-1948 był wiceministrem kultury i sztuki, prezesem ZLP, brał udział w światowym ruchu obrońców pokoju. Lata powojenne w jego twórczości zdominowała dramaturgia.
Powstały sztuki: Niemcy (1949), Juliusz i Ethel (1954), Odwiedziny (1955), Pierwszy dzień wolności (1959), Śmierć gubernatora (1961). Centralnym problemem w twórczości Kruczkowskiego było pytanie o stosunek jednostki i zbiorowości. Historia i polityka w jego utworach odgrywa decydującą rolę w kształtowaniu osobowości bohaterów. Narodziny i kształtowanie się świadomości chłopskiej stają się tematem Kordiana i chama oraz Pawich piór.
W Niemcach autor przedstawia różnorodne postawy bohaterów wobec hitlerowskiego systemu. W Pierwszym dniu wolności pokazuje klęskę indywidualnej próby obalenia praw rządzących zbiorowością - praw wojny. W Śmierci gubernatora tytułowy bohater musi ponieść klęskę, gdyż jego działania skierowane są przeciw ludowi i przeciw procesom historycznym.
Akcja dramatów toczy się podczas ważnych wydarzeń historycznych: noc listopadowa, jubileusz profesora Sonnenbrucha, kilka godzin przed śmiercią Rosenbergów, pierwszy dzień po wyzwoleniu z oflagu, dwa dni po rozpędzeniu krwawej demonstracji ludowej. Dwa ostatnie dramaty (Pierwszy dzień wolności i Śmierć gubernatora) podejmują problematykę uniwersalną: zagadnienie władzy i wolność jednostki.
Zwycięstwa i klęski bohaterów uwarunkowane są określonymi czynnikami politycznymi i społecznymi.
Niemcy
Pomysł napisania dramatu zrodził się jeszcze podczas pobytu Kruczkowskiego w niemieckim oflagu. Pierwsza wersja tytułu brzmiała: „Niemcy są ludźmi”. Celem dzieła jest szukanie odpowiedzi na pytanie o źródła fanatyzmu oraz motywację działań i przekonań przeciętnych obywateli niemieckich postawionych w obliczu groźnej ideologii faszystowskiej. Pisarz świadomie wybrał do swojej literackiej analizy rodzinę niemieckiego naukowca.
Jubileusz pracy profesora Sonnenbrucha staje się okazją do przedstawienia sylwetek członków tej rodziny reprezentujących różne poglądy i postawy. Służą temu również sceny wcześniejsze z okupowanych krajów: Norwegii, Polski, Francji. Syn profesora, Willi, reprezentuje hitleryzm w formie najokrutniejszej, bo zbrodniczej. Jest zakłamany i pozbawiony moralności, bezwzględnie niszczy ruch oporu w okupowanej Norwegii.
Zobacz też : Literatura lat wojennych
Bezgranicznie kocha matkę, której zawdzięcza swoje przekonania ideowe. Zaangażowany w utrwalanie potęgi faszystowskiego systemu nie potrafi zrozumieć uczuć macierzyńskich kobiety w podbitym kraju. Berta Sonnenbruch jest również oddana całym sercem sprawie faszyzmu, natomiast jej synowa Liesel, której mąż zginął w czasie działań wojennych, jest wręcz chora z totalnej nienawiści do wszystkiego, co wrogie faszyzmowi.
Wojna okaleczyła jej psychikę, uczyniła z niej ofiarę hitleryzmu. Ruth, córka profesora, różni się od innych swoją postawą. Jako artystka, korzysta z uroków życia i zdobyczy niemieckich, lubi mocne wrażenia, np. egzekucję więźniów we Francji. Ale to właśnie ona pozytywnie zdaje egzamin z człowieczeństwa - udziela pomocy zbiegłemu z obozu Petersowi.
I wreszcie sam profesor Sonnenbruch, wielki uczony, pozornie zachowujący izolację od zbrodniczej rzeczywistości niemieckiej. Przyjmuje postawę bierną, nie angażuje się w wojnę i politykę, lecz wyniki jego badań służą bestialskiemu mordowaniu ludzi. Poprzez swoją samotność i obojętność staje się marionetką w rękach systemu, a on sam, mimowolnie uwikłany w faszyzm, jest postacią tragiczną, zagubioną, gdyż nie potrafi przeciwstawić się hitlerowskiej machinie zła. Kontrastową wobec postaci uczonego kreacją jest jego dawny asystent Peters, działacz antyfaszystowski i uciekinier z obozu koncentracyjnego.
Zobacz też : Literatura emigracyjna
Funkcja tej postaci w utworze polega na możliwości ujawnienia różnych reakcji członków rodziny Sonnenbruchów. Czuje się osamotniony w swojej walce, ale do końca potrafi zachować poczucie ludzkiej godności i ideowej nieskazitelności. Kruczkowski ukazuje społeczeństwo niemieckie w sposób bardzo odważny, próbując zrozumieć i zrekonstruować świadomość jego przedstawicieli.
Pokazuje obok zbrodniarzy i fanatycznych zwolenników faszyzmu również inne postawy Niemców udręczonych wojną, przerażonych i ściganych.
Źródło : Wydawnictwo Printex
